ruyền thuyết về Thần Nông là câu chuyện dân gian được lưu truyền ở Việt Nam và ở cả Trung Quốc. Không những được lưu truyền bằng miệng mà truyền thuyết này còn được nhiều sử sách ghi chép lại: Tại Việt Nam thì Thần Nông được xem là thủy tổ của người Việt. Trong Đại Việt Sử ký Toàn thư, phần lời tựa của Ngô Sĩ Liên chép: “Nước Đại Việt ở phía nam Ngũ Lĩnh, thế là trời đã phân chia giới hạn Nam–Bắc. Thủy tổ của ta là dòng dõi họ Thần Nông, thế là trời sinh chân chúa, có thể cùng với Bắc triều mỗi bên làm đế một phương”. Còn trong lịch sử Trung Quốc, Ông là một vị Thần đã dạy con người xây nhà để ở, dạy nghề làm ruộng, chế ra cày bừa, nghề thủ công, ẩm thực từ lá trà,… và phát triển nghề làm thuốc trị bệnh.
Tương truyền rằng Ông vì tìm thuốc để cứu chữa bệnh cho dân chúng mà Ông phải nếm thử hàng trăm loại thảo mộc và cũng vì nếm nhầm loại cỏ có độc tính mạnh nên Ông đã bị chết. Câu chuyện Thần Nông nhận biết thuốc và nếm hàng trăm loại thảo mộc là một trong truyền thuyết nổi tiếng của Trung Quốc cổ đại.
Theo truyền thuyết, Thần Nông sinh ra trong một hang động ở Liệt Sơn (cũng có sách viết rằng Thần Nông sinh ra ở Giang Thủy – thuộc lãnh thổ Bảo Kê ngày nay). Kỳ lạ thay, khi Ông vừa mới sinh ra, xung quanh hang động đã tự nhiên xuất hiện chín cái giếng, nước trong chín cái giếng này thông với nhau: nếu nước từ một trong các giếng được lấy đi thì tám cái giếng còn lại sẽ dao động. Ông sinh ra với ngoại hình khác biệt, cơ thể trong suốt, nội tạng lộ rõ, trên đầu có hai cái sừng, đầu bò và thân hình người. Những người nhìn thấy ông đều nói rằng đó là một vị Thần giáng trần, chắc chắn ông ta đã mang theo Giếng Chín Mắt. Vì vậy, khi Ông lớn lên, và với tài năng hơn người nên mọi người bầu Ông làm thủ lĩnh bộ tộc. Vào thời điểm đó, thế giới vẫn còn trong thời kỳ man rợ, con người sống trong hang động và ăn hạt, cỏ, trái cây dại, đồng thời việc câu cá và săn bắn vô tình ăn phải trái cây độc và cỏ dại là điều thường thấy. Điều kiện sống tồi tàn, nhiều người mắc nhiều bệnh tật trong thời gian dài. Thần Nông vốn là hóa thân của một vị thần, được mệnh danh là “Hoàng đế rồng”. Ông dạy dân cách chặt cây, xây nhà để ở. Ông còn dạy họ cách khai hoang để trồng trọt, nuôi tằm, dệt vải, trồng cây, hái chè, làm đồ gốm, làm cỏ, chăn nuôi, làm đàn hạc… và tạo ra các bài hát và điệu múa để giải trí cho mọi người. Trong khi cải thiện điều kiện sống của người dân, Thần Nông bắt đầu nghiên cứu nhiều loại cây trên núi để chữa bệnh.
Người dân Tứ Xuyên lưu truyền câu chuyện về Thần Nông nếm bách thảo rằng, con người ngày xưa mắc bệnh, nhưng chưa có loại thuốc nào được phát minh ra. Thần Nông bắt đầu nếm thử mùi vị của các loại thảo mộc, đánh giá cao dược tính lạnh, ấm, phẳng, nóng của các loại thảo mộc, đồng thời phân biệt được mối quan hệ tương hỗ giữa các loại thảo mộc. Ông ta từng gặp phải bảy mươi chất độc trong một ngày và Ông đã xử lý chúng một cách thần kỳ. Ông đã ghi lại các dược tính ấy và dùng chúng để chữa bệnh cho con người. Từ đó ngành dược phẩm ra đời. Ông đã xác định được hơn 360 loại thảo dược. Chúng được truyền lại và được các thế hệ sau biên soạn thành cuốn sách “Thần Nông dược liệu”.
Theo sách Hoài Nam Tử, con người thời viễn cổ thường ăn cỏ, uống nước, hái quả trên cây, ăn thịt sống, thường bị chất độc và bệnh tật làm thương tổn. Thần Nông bắt đầu dạy dân gieo trồng ngũ cốc, xem xét đất đai khô ráo hay ẩm thấp, màu mỡ hay khô cằn… để quyết định trồng loại nông sản nào phù hợp. Ông cũng đích thân nếm mùi vị của hàng trăm loại cây cỏ, giúp dân biết thứ gì nên tránh, thứ gì có thể dùng được. Lúc này, mỗi ngày, Thần Nông phải nếm bảy mươi loại cỏ độc khác nhau.
Trong Hắc Ám truyền, cuốn Sử thi lâu đời nhất còn sót lại của dân tộc Hán, có ghi chép rằng: “Vào thời điểm đó ôn dịch hoành hành ở nhân gian, nhà nhà thôn thôn đều có thi thể chất đống, Thần Nông nếm trăm loại thảo dược, hao tâm tổn sức lên núi, xuống biển”. Có lần vì nếm một loại thảo dược mà ông bị trúng độc, đau đớn rất khó chịu, ông bèn lập tức uống thuốc giải để khử độc. Cứ kiên trì như vậy nhiều lần, ông đã phân biệt ra bảy mươi hai loại độc thần, tìm ra Hoàn Dương Thảo cứu sống bách tính.
Còn Trong sách Thần Nông bản thảo kinh có ghi rằng: Thần Nông nếm thử trăm loại thảo mộc, một ngày gặp 72 loại độc, nhờ có trà mà giải được. Tương truyền khi Thần Nông đang nếm thử 100 loại thảo mộc và cây thuốc, khi nếm đến hạt kim lục sắc thì trúng độc, vừa hay ngã ngay dưới gốc cây trà, sương trên lá cây trà rơi vào miệng giúp ông tỉnh lại.
Ngoài cách đích thân nếm thảo dược, ông còn có Pháp khí tượng trợ. Sưu Thần Ký ghi chép, Viêm Đế có một chiếc roi thần màu đỏ thẫm, quất vào thảo dược sẽ phân biệt được độc tính cũng như dược tính hàn ôn của nó, cũng vì vậy ông có tôn hiệu “Thần y”.
Thần Nông vì để cứu mạng của dân chúng mà hy sinh nếm đủ loại độc, phải kinh qua nhiều đau đớn kinh khiếp, đau cắt ruột, chịu đủ loại nóng lạnh của độc tố, cuối cùng thì ông cũng tìm ra các loại độc tố và phương cách giải độc, trị bệnh cho con người. “Thần Nông bản thảo kinh” được coi là di sản của Ông để lại cho con người ngày nay. Ông được thần thánh hóa như là một trong số ba vị vua huyền thoại danh tiếng nhất, gọi chung là Tam Hoàng vì những đóng góp của mình cho loài người.
Truyền thuyết về Thần Nông mặc dù được lưu truyền với nhiều hình thức khác nhau và với nhiều cách diễn đạt khác nhau. Nhưng chung quy, các câu chuyện của người xưa lưu lại cho con người đều nhằm giáo dục con người về đạo đức, về nguồn gốc và tín ngưỡng – con người cần phải có đức tin vào Thần Phật. Khi con người gặp khó khăn kiếp nạn, nếu tin tưởng vào Thần Phật thì được Thần Phật cứu giúp. Con người trước đây đã đặt niềm tin vào Thần Nông, tin Ông là một vị Thần giáng trần nên đã được Ông dẫn dắt, chỉ dạy để khắc phục cuộc sống khắc nghiệt mà thiên nhiên mang đến và còn có thể tìm ra các loại thuốc trị bệnh cho con người.
Ở Việt Nam, truyền thuyết Thần Nông cho thấy người Việt Nam chúng ta là con cháu của các vị Thần chứ không phải có nguồn gốc thấp kém là từ loài vượn như cách giải thích thiếu cơ sở trong Học thuyết tiến hóa của Đacuyn. Bởi vậy, con người cần trân quý sinh mệnh được Thần Phật tạo ra và có tâm kính ngưỡng Thần Phật để luôn được Thần Phật bảo hộ trong cuộc sống.
An Yên (t/h)
