Vở chèo “Quan Âm Thị Kính” là một vở chèo cổ rất quen thuộc với người Việt Nam. Thông qua câu chuyện về quá trình tu thành Quan Âm của nhân vật Thị Kính, vở chèo đem đến cho người xem nhiều thông điệp có ý nghĩa.


Mục lục
Hoàn cảnh xuất thân của Thị Kính
Thị Kính là con gái của Mãng ông – một người nghèo hèn nhu nhược nhất làng – đã được gả cho anh học trò Thiện Sĩ, con nhà họ Sùng, khá nhất làng bên. Hoàn cảnh hai gia đình không “môn đăng hộ đối”, trái lại, rất chênh lệch. Trong hoàn cảnh ấy, người con dâu dễ bị nhà chồng coi khinh coi thường. Tuy nhiên, hoàn cảnh ấy đã khiến Thị Kính được rèn luyện để biết nhẫn chịu để gia đình có cuộc sống êm ả, không xảy ra mâu thuẫn.
Nhân duyên dẫn đến đường tu
Là người vợ ngoan hiền, nhưng Thị Kính bị quy tội toan giết chồng.
Một ngày kia, Thị Kính ngồi khâu, nhìn sang Thiện Sĩ đang nằm ngủ cạnh đó, chợt thấy râu mọc ngược trên cằm chồng. Ngỡ là điềm xấu, sẵn con dao khâu ở đó, nàng cầm dao toan cắt râu cho chồng. Thiện Sĩ giật mình tỉnh giấc, sinh bụng ngờ vợ hãm hại mình, bèn tri hô. Sùng ông, Sùng bà trong buồng chạy ra, gán ngay cho Thị Kính tội sát chồng, hòng kiếm nàng dâu con nhà phú quý hơn. Thị Kính bị đánh mắng rồi bị đuổi về nhà cha mẹ.
Nàng không thể tự mình minh oan. Chồng nàng nhu nhược, nghe theo lời cha mẹ khiến nàng không biết bấu víu vào ai.
Trong xã hội phong kiến, người con gái đi lấy chồng mà bị đuổi về là nỗi ô nhục cho bản thân, cho gia đình và cho dòng tộc. Đặc biệt Thị Kính bị đuổi về vì tội toan giết chồng thì điều tiếng lại càng khủng khiếp. Có nhiều người không chịu nổi nỗi nhục ấy đã quyên sinh. Nhưng Thị Kính đã không chọn con đường ấy. Nàng lánh xa cõi đời, tìm đến nương nhờ cửa Phật vì nàng biết cửa Phật vốn từ bi. Ở chùa, nàng vui với cuộc đời của người chân tu, vui với lời kinh câu kệ, vui với cuộc sống thanh tịnh chốn tu hành.

Những khảo nghiệm tâm tính trong quá trình tu Phật và cái kết có hậu
Hành trình tu Phật là hành trình mà người tu cần dần dần buông bỏ những tham luyến với hết thảy mọi thứ nơi thế gian, là hành trình người tu tu bỏ phần nhân tâm ở trong mình, hướng đến những phẩm hạnh Đức Phật dạy mà tu dưỡng. Đó là một hành trình đầy gian nan, thử thách. Những khảo nghiệm liên tục được đặt ra một cách bất ngờ.
Khảo nghiệm thứ nhất
Thị Kính giả trai, vào chùa tu Phật, ngỡ sẽ yên thân. Nhưng Thị Mầu xuất hiện, lẳng lơ ve vãn. Kính Tâm là gái giả trai nên không động tâm sắc tình với Thị Mầu. Điều ấy dễ hiểu. Tuy nhiên, cái sức xuân nồng nàn phơi phới và niềm khát khao hạnh phúc ái ân mãnh liệt của Thị Mầu rất có thể sẽ đánh thức niềm khát khao yêu thương, khát khao hạnh phúc đời thường trong tâm hồn con người. Tuy nhiên Kính Tâm không hề dao động. Nàng vẫn kiên định con đường tu Phật mà mình đã chọn.
Khảo nghiệm thứ nhất, nàng đã vượt qua.

Khảo nghiệm thứ hai
Với người tu Phật, tà dâm bị coi là tội nặng nhất, thì nàng bị vu tội tà dâm. Thị Mầu vu cho nàng là cha của đứa trẻ trong bụng mình. Kính Tâm hoàn toàn có thể thanh minh, có thể chứng minh mình vô tội và sẽ được “trắng án” bởi sự thật nàng là thân gái. Tuy nhiên, nàng không làm như vậy. Nàng chấp nhận sự sỉ nhục và đòn roi. Tại sao nàng làm thế? Bởi nàng là người tu Phật, không phải người phàm. Cách hành xử của nàng cần phải vượt trên thế tục. Kinh sách Phật gia dạy, người tu Phật phải Nhẫn, phải từ bi, phải vị tha, biết nghĩ cho người, dẫu chịu thiệt thòi đến mấy cũng vẫn bình thản như không.
Kính Tâm đã xuất sắc vượt qua khảo nghiệm thứ hai.
Người đời không ai biết nàng bị oan nhưng Trời Phật đều biết.
Khảo nghiệm thứ ba
Sau khi Thị Mầu sinh con, người ta mang đứa trẻ “trả” cho Kính Tâm. Bất kể ánh mắt kì thị của người đời, nàng từng ngày đi xin sữa nuôi đứa bé. Nàng chăm chút cho đứa con của người có tội với mình như con ruột của mình. Kính Tâm cứ lặng lẽ như thế ròng rã suốt ba năm. Nàng quả thật đã vượt xa thế tục. Nàng từ bi biết bao!
Cũng là nhờ tu Phật, nàng mới có thể thành người như vậy. Cũng là nhờ tu Phật, nàng mới có thể hành xử như vậy.

Cái kết có hậu
Khi nàng qua đời vì kiệt sức, người đời mới hiểu nỗi oan của nàng. Hoàn cảnh của Thị Kính – Kính Tâm thật đáng thương. Nhưng con người nàng, phẩm hạnh của nàng lại thật phi thường. Và Trời xanh có mắt. Đức Phật đã nhìn thấu cuộc đời và con người nàng nên đã độ cho nàng được thành Quan Âm Bồ – Tát. Đây là niềm ước mơ, là sự mong mỏi, là mục tiêu nỗ lực hướng tới của biết bao thế hệ người tu Phật.

Những thông điệp từ câu chuyện cuộc đời Thị Kính
Cuộc đời thật vô thường! Không ai có thể biết trước chuyện gì sẽ xảy ra trong ngày mai của đời mình. Nếu con người cứ lấy oán báo oán, “oan oan tương báo”, thì ân oán không bao giờ dứt. Như thế lại còn tạo nghiệp cho mình. Sự thực là, trong cuộc đời, khi cánh cửa này khép lại thì cánh cửa khác sẽ mở ra. Gặp hoạn nạn không hẳn là điều không tốt. Quan trọng là người ta nhìn nhận và đối đãi như thế nào trước nghịch cảnh.
Không có chuyện gì xảy ra trong cuộc đời là vô duyên vô cớ. Ai đáng được gì hay đáng phải chịu gì thì điều ấy sẽ đến. Vậy nên để tránh phải chịu quả báo đắng cay, con người nên luôn có ý thức giữ mình, sống hiền lành, chân thật, vị tha, nhẫn nhịn và chịu thiệt thòi trước mắt… để không tạo nghiệp cho mình. Luật Nhân quả chi phối hết thảy các sinh mệnh trong vũ trụ. Ai nhận thức được điều này, người ấy sẽ biết sống có trách nhiệm với chính mình.
Trần gian là nơi con người phải chịu khổ. Trong luân hồi con người phải chịu khổ. Chỉ có tu tâm hướng Thiện và đạt tới viên mãn trong tu luyện Chính Pháp, con người mới có thể thật sự được giải thoát khỏi bể khổ nơi trần thế. Trở về Thiên quốc mới là mục đích thật sự của con người khi đến thế gian này.
Tác giả: Hàn Mai