Một người đàn ông mạo hiểm tính mạng để vạch trần sự tàn ác, một người quay phim ẩn danh, một đạo diễn từ xa, hai lính gác lần đầu tiên trong đời làm điều đúng đắn, và một cô bé 10 tuổi vẫn có thể làm điều tử tế. “Thư từ Mã Tam Gia” là một bộ phim cảm động về những con người thiện tâm cao thượng.
Bức thư cầu cứu vượt đại dương
Một bức thư được giấu kín bên trong một tấm bia mộ giả dùng để trang trí lễ Halloween. Trải qua một hành trình dài, món đồ ấy được bày bán tại siêu thị Kmart ở Mỹ. Một phụ nữ tên là Julie Keith đã mua nó và cất trong kho tại nhà riêng ở Damascus, bang Oregon suốt một năm.
Khi đến sinh nhật cô con gái 4 tuổi, trùng với dịp lễ Halloween, Julie đem món đồ ra chuẩn bị cho bữa tiệc. Cô bé vui mừng nhảy nhót, háo hức bóc món quà. Đây là lần đầu tiên em được phép tự tổ chức một buổi tiệc sinh nhật của riêng mình.
Nhưng rồi, một điều bất ngờ xảy ra. Một mảnh giấy rơi ra từ trong tấm bia mộ giả ấy. Julie hơi ngạc nhiên khi thấy những dòng chữ viết tay bằng cả tiếng Anh và tiếng Trung:
“Thưa ngài! Nếu ngài tình cờ mua được món hàng này, xin hãy gửi bức thư của tôi đến Tổ chức Nhân quyền Quốc tế…”
Tiếp theo là những dòng chữ mô tả chi tiết về cảnh tra tấn và sự lạm dụng tàn bạo đang diễn ra tại một nơi có tên là Mã Tam Gia – một trại lao động cưỡng bức ở Trung Quốc. Bức thư có đoạn nhắn nhủ:
“Hàng nghìn người đang bị Đảng Cộng sản Trung Quốc bức hại sẽ mãi mãi ghi nhớ ơn ngài…”
Khoảnh khắc lặng đi của Julie Keith khiến cô con gái nhỏ thoáng dừng lại. Dù chưa biết đọc, cô bé vẫn cảm nhận được sự bối rối rõ rệt từ mẹ mình.
“Tra tấn ư? Trừng phạt ư? Người có tín ngưỡng bị cầm tù? Rốt cuộc ai đã viết bức thư này? Và tại sao nó lại xuất hiện trong hộp quà Halloween của một đứa trẻ?”- Keith không ngừng tự hỏi trong đầu.
Trong một thời đại mà lòng tốt và sự tử tế thường chỉ còn là những tiết mục giải trí trên truyền hình, việc đầu tiên Julie làm là kiểm chứng thông tin. Cô lên mạng tra cứu cái tên “Mã Tam Gia”, và cô sững sờ khi phát hiện nơi này là một trại lao động cưỡng bức khét tiếng ở Trung Quốc, còn được biết đến với biệt danh “Địa ngục trần gian”.
Tại Mã Tam Gia, những người bảo vệ nhân quyền, những cá nhân dám lên tiếng bất đồng chính kiến, hoặc những người kiên định với đức tin của mình, bị tra tấn tàn bạo, bị lạm dụng tình dục và cưỡng bức tẩy não cho đến khi họ buộc phải nhận sai hoặc ký vào bản cam kết từ bỏ đức tin.
Vì không thể liên hệ được với bất kỳ tổ chức nhân quyền nào, Keith quyết định gọi cho một tờ báo địa phương. Bức thư lập tức thu hút sự chú ý của giới truyền thông. Áp lực quốc tế nhanh chóng gia tăng, buộc chính quyền Trung Quốc phải có phản ứng.
Cuối cùng, một bước ngoặt mang tính lịch sử đã xảy ra: Các trại lao động cưỡng bức ở Trung Quốc buộc phải đổi tên hoặc đóng cửa, trong đó có cả Mã Tam Gia.
Tuy nhiên, câu chuyện ấy… vẫn chưa kết thúc.
Một người quay phim ẩn danh và một đạo diễn từ xa
Năm 2018, 6 năm sau khi bức thư cầu cứu được công bố ra, toàn bộ câu chuyện về người viết thư mới xuất hiện trong một bộ phim tài liệu cảm động mang tên “Thư từ Mã Tam Gia”.
Đây là tác phẩm của đạo diễn từng đoạt giải Peabody danh giá – Leon Lee, cùng với ông Tôn Nghị, chính là người đã bí mật giấu lá thư vào hộp đồ chơi Halloween, và một người quay phim ẩn danh tại Trung Quốc. Sự phối hợp vượt đại dương ấy đã tạo nên một bộ phim đặc biệt.
Leon Lee sinh ra tại Trung Quốc, hiện sinh sống ở Canada. Anh nổi tiếng với loạt phim tài liệu phơi bày những “điều không được nhắc đến” tại Trung Quốc, trong đó nổi bật là bộ phim Thu hoạch con người (Human Harvest), nói về nạn thu hoạch nội tạng sống từ các học viên Pháp Luân Công, một môn tu luyện ôn hòa bị chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc đàn áp. Thu hoạch con người từng giành giải Peabody vào năm 2014.
Sau khi nghe kể về bức thư vượt đại dương và câu chuyện của Keith, Leon Lee đã quyết tâm đi tìm người đàn ông đứng sau lá thư ấy. Năm 2016, bốn năm sau sự kiện, nhờ vào một phóng viên, cũng là một nhà hoạt động trong mạng lưới ngầm tại Trung Quốc – Leon Lee đã kết nối được với ông Tôn Nghị qua một cuộc gọi Skype bảo mật.
Lúc đó, ông Tôn đang viết sách về câu chuyện của mình, nhưng sau khi trò chuyện với Leon, ông Tôn thấy rằng thông điệp mà ông truyền đạt đến tất cả mọi người sẽ mạnh mẽ hơn nếu đó là một bộ phim.
Điều khó khăn nhất ở đây là ông Tôn chưa từng làm phim, thậm chí không biết sử dụng máy quay, trong khi Leon lại không thể trở về Trung Quốc do những bộ phim trước đó anh đã thực hiện nhằm vạch trần tội ác của chính quyền Trung Quốc. Qua Skype, Leon bắt đầu hướng dẫn ông Tôn cách làm phim từ xa: từ việc mua thiết bị quay, ghi hình thế nào, đến cách kể chuyện qua ống kính. Anh khuyên ông nên tìm một người đồng hành đáng tin cậy.
Vậy là, trong âm thầm và hiểm nguy, ông Tôn và người bạn đồng hành ấy đã bắt đầu thực hiện những thước phim ghi lại hành trình tu luyện Pháp Luân Công của mình, từ lúc ông bắt đầu tu luyện, đến khi bị bắt giam, bị tra tấn dã man tại trại lao động Mã Tam Gia. Họ cũng ghi lại quá trình ông Tôn giấu 20 bức thư cầu cứu vào các hộp quà Halloween, hy vọng chúng sẽ tới được phương Tây vì chúng được đóng gói bằng tiếng Anh.
Việc quay phim ở Trung Quốc, khi cuộc đàn áp Pháp Luân Công vẫn đang diễn ra, là một hành động liều lĩnh. Tính đến năm 2018, nạn thu hoạch nội tạng từ tù nhân lương tâm vẫn chưa chấm dứt.
Mọi thước phim quay được đều được ông Tôn nén và mã hóa bằng dịch vụ bảo mật trực tuyến. Những cảnh quay chưa đạt sẽ được Leon phản hồi lại để chỉnh sửa. Các đoạn phim gốc được sao lưu vào ổ cứng bảo mật, rồi vận chuyển bí mật qua các nhà hoạt động ngầm để đến tay Leon ở Canada. Khi ổ cứng tới nơi, ông Tôn sẽ gửi mật khẩu.
Leon chia sẻ: “Nếu tôi nhập sai mật mã, ổ cứng sẽ tự khóa và toàn bộ thước phim sẽ bị mất mãi mãi.”
Vào năm 2012, khi bức thư cầu cứu bí mật từ trại lao động Mã Tam Gia được công bố ra thế giới, ông Tôn Nghị, người viết lá thư trên thực tế đã thoát khỏi nơi đó. Nhưng khi dự án làm phim bắt đầu thu hút sự chú ý, nguy cơ bị bại lộ ngày càng lớn, để đảm bảo an toàn, ông buộc phải rời Trung Quốc và trốn sang Jakarta để xin tị nạn.
Phải đến lúc này, ông Tôn và đạo diễn Leon Lee mới lần đầu gặp nhau trực tiếp. Cuộc gặp mặt ấy khiến Leon không khỏi xúc động. Leon xúc động kể lại: “Sau khi gặp ông ấy, tôi cứ mãi tự hỏi: Làm sao mà một người đàn ông lịch thiệp, trầm lặng như vậy lại có thể có được một dũng khí phi thường đến thế?”
Bộ phim Thư từ Mã Tam Gia được công chiếu tại Liên hoan phim quốc tế Canada HotDocs vào các ngày 27/4, 29/4 và 4/5/2018, và tại Liên hoan phim quốc tế DOXA ở Vancouver vào ngày 5/5. Hành trình đầy hiểm nguy của ông Tôn Nghị đã được “Thư từ Mã Tam Gia” kể lại. Nhưng những câu chuyện về lòng dũng cảm, về sự tử tế và khát vọng tự do vẫn chưa dừng lại ở đó.
Cô bé 10 tuổi và thông điệp về điều tử tế
Bà mẹ hai con Julie Keith, người đã công bố bức thư cầu cứu của ông Tôn Nghị vẫn day dứt khi nhớ lại quyết định của mình năm đó. Cô tâm sự:
“Tôi vẫn thường nghĩ lại về lựa chọn lúc ấy. Có người từng nói với tôi rằng, chính vì tôi công bố bức thư mà những người bị giam trong trại Mã Tam Gia có thể đã bị trừng phạt. Rằng đáng lẽ ra tôi nên im lặng. Tôi đã tự hỏi: Liệu mình có đang đẩy những người ở nửa vòng trái đất vào nguy hiểm? Liệu có làm phiền đến chính quyền Trung Quốc? Có lẽ, ngay cả khi đã làm rồi, tôi vẫn chưa hoàn toàn hiểu được hệ quả của hành động đó.”
Tuy nhiên, từ chính hành động tưởng chừng nhỏ bé ấy, một làn sóng chấn động đã lan rộng khắp thế giới. Áp lực quốc tế buộc chính quyền Trung Quốc phải tuyên bố đóng cửa hoặc đổi tên hàng loạt trại lao động cưỡng bức, trong đó có cả Mã Tam Gia. Tuy nhiên, cuộc đàn áp chưa dừng lại. Nó chỉ trở nên âm thầm hơn, rút vào sau cánh cửa của các trung tâm giáo dưỡng, nhà tù bí mật và thậm chí cả các bệnh viện tâm thần. Những hành vi tra tấn vẫn tiếp diễn, và tội ác thu hoạch nội tạng vốn nhắm vào học viên Pháp Luân Công thì nay còn lan sang cả các nhóm tín ngưỡng khác.
Phải nhiều năm sau, mãi đến khi được gặp trực tiếp Tôn Nghị, nhìn người đàn ông nhỏ bé, gầy gò và ít nói ấy, Keith mới mới thấu hiểu hết ý nghĩa bên trong về hành động của mình, Keith xúc động chia sẻ: “Bây giờ tôi không còn thấy vui khi mua được món quà giảm giá cho các con nữa. Vì tôi biết cái giá phải trả để có được những món quà ấy.”
Cô còn nói với các con mình rằng: “Điều quan trọng không phải là có nhiều quà, mà là có những món quà tử tế. Nếu những người làm ra món quà đó được đối xử tử tế, thì món quà ấy sẽ mang theo cả giá trị bền lâu lẫn những kỷ niệm đẹp. Có thể chúng ta sẽ sở hữu ít hơn, nhưng đổi lại, ta sẽ không cần đến những món quà không xuất phát từ sự tử tế.”
Julie Keith lặng đi một lúc, rồi nói tiếp trong nghẹn ngào:
“Tôn Nghị đã bị giam giữ suốt hai năm rưỡi chỉ vì tập luyện Pháp Luân Công, một môn khí công thiền định đang bị chính quyền Trung Quốc đàn áp. Dù đối mặt với tù đày và áp lực khủng khiếp, ông vẫn không từ bỏ đức tin của mình. Ông đã phải trả giá đắt cho sự kiên định và dũng khí ấy. Tôn Nghị là một con người vô cùng đặc biệt, ông ấy đã làm thay đổi cuộc đời tôi mãi mãi.”.
Điều khiến Keith tự hào nhất là cô con gái nhỏ 10 tuổi của mình. Ở trường, cô bé đã kể cho tất cả bạn bè nghe câu chuyện về ông Tôn Nghị, người đã dũng cảm gửi thư kêu cứu từ trại lao động cưỡng bức ở Trung Quốc. Cô bé muốn các bạn hiểu thế nào là sự tử tế, là lòng can đảm, là lẽ phải. Không chỉ Keith và con gái cô, mà rất nhiều những con người khác cũng đã thay đổi nhờ câu chuyện của Tôn Nghị.
Bộ phim “Thư từ Mã Tam Gia” còn có hai cuộc phỏng vấn đặc biệt với hai cựu lính gác từng làm việc tại Mã Tam Gia. Họ đã chấp nhận xuất hiện trong phim, dù biết rõ điều đó có thể khiến họ gặp nguy hiểm. Đạo diễn Leon Lee đã rất lo lắng cho sự an toàn của họ, nhưng với họ đó là tiếng gọi của lương tri. Leon Lee kể lại rằng: “Họ đã rất nhẹ nhõm sau khi được phỏng vấn. Bởi vì với họ đây là lần đầu tiên trong đời họ được làm một điều đúng đắn.”
Tôn Nghị đã viết 20 bức thư, nhưng chỉ có một bức thư được công bố. Nếu như Keith không lên tiếng, có lẽ hàng chục nghìn người vẫn đang bị tra tấn trong các trại cải tạo lao động cưỡng bức tại Trung Quốc.
Tuy nhiên, trong thời gian chờ làm visa sang Canada tại Jakarta, Tôn Nghị từng kể rằng ông đã bị một số đặc vụ của Đảng Cộng sản Trung Quốc tìm đến tiếp cận. Không lâu sau đó, ngay trước sinh nhật lần thứ 51 của ông, vào ngày 1 tháng 10 năm 2017, ông đột ngột qua đời tại một bệnh viện ở Bali, Indonesia.
Theo lời gia đình, thi thể của ông đã bị bệnh viện vội vàng hỏa thiêu. Bệnh viện thông báo nguyên nhân cái chết là do suy thận. Tuy nhiên, gia đình Tôn Nghị khẳng định rằng trước đó ông hoàn toàn khỏe mạnh và chưa từng có tiền sử mắc bệnh suy thận. Cái chết của ông để lại nhiều nghi vấn chưa có lời giải.
“Không thể im lặng trước tội ác: Lời kêu gọi của Luật sư nhân quyền David Matas”
Luật sư nhân quyền nổi tiếng của Canada, ông David Matas, từng nói: “Nếu chúng ta làm ngơ trước những tội ác đang xảy ra ngày hôm nay, thì ngày mai chính chúng ta sẽ là nạn nhân. Tội ác chống lại loài người không phân biệt ai.” Ông đã dành cả thập niên qua để lên án tội ác mổ cướp nội tạng sống ở Trung Quốc, dù bản thân ông không tu luyện Pháp Luân Công.
Ông chia sẻ: “Có người hỏi tôi tại sao tôi lại quan tâm đến Pháp Luân Công? Họ có mối liên hệ gì với tôi? Tôi trả lời: Sao bạn lại nghĩ vậy? Bạn phải đợi đến khi chính mình trở thành nạn nhân của tội ác cướp mổ nội tạng, thì mới lên tiếng? Đến lúc đó, liệu còn kịp?”
Tình trạng bức hại các học viên Pháp Luân Công không chỉ là một vấn đề của riêng họ, mà là một thử thách đối với lương tri của toàn thế giới. Đây là một vấn đề trọng đại, liên quan đến tất cả mọi người. Trong thời điểm đặc biệt này, mỗi hành động, mỗi lời nói của chúng ta chính là sự tự kiểm chứng. Lên tiếng vì chính nghĩa là đạo đức, còn im lặng là dung túng cho cái ác. Mỗi người chúng ta cần phải suy nghĩ thật nghiêm túc, quyết định rằng mình muốn tương lai của mình sẽ đi theo hướng nào.”./.
Huệ Tâm viết theo video: “Chấn động bức thư gửi từ ‘địa ngục’ Mã Tam Gia” trên GJW.
