Thiền sư Bankei Yōtaku (1622–1693) là một trong những thiền sư nổi bật nhất của Nhật Bản thời Edo*. Ông nổi tiếng với phong thái bình dị, trực chỉ, không chấp vào nghi thức hay danh tiếng trong tu hành. Có một câu chuyện đặc biệt ấn tượng về Bankei Yōtaku được lưu truyền rộng trong nhân gian như sau:
“Trong một buổi giảng Pháp công khai của Thiền sư, rất đông người dân đến nghe, từ giới trí thức đến nông dân. Nhưng có một võ sĩ Samurai trẻ tuổi, kiêu ngạo và nóng nảy, lại không ưa các sư thầy.
Khi Bankei đang giảng, người võ sĩ ấy xông lên, chửi bới, nói rằng những lời Thiền sư giảng là vô nghĩa, đạo Phật là trốn tránh thực tại. Thiền sư vẫn bình thản, không đáp trả. Người võ sĩ tức giận đến cực độ, nhổ thẳng vào mặt ngài trước mặt bao nhiêu người.
Ngài lặng lẽ lấy tay áo lau mặt, rồi cúi đầu thật sâu nói:
- Cám ơn ông! Vì nhờ ông mà tôi thấy rõ tâm mình hôm nay vẫn không khởi sân. Còn ông… tôi e rằng đã để lỡ một cơ hội được học điều gì đó rồi.
Cả đám đông sững sờ. Không ai ngờ một vị sư lại có thể khiêm nhường đến vậy. Võ sĩ trẻ kia đỏ mặt xấu hổ, quỳ xuống xin sám hối, và sau này trở thành một trong những người theo học thiền với Bankei.”
Câu chuyện rất ngắn nhưng đầy kịch tính. Chân dung tinh thần của Thiền sư Banke được bộc lộ rõ chính trong tình huống đầy kịch tính ấy,
Là một Thiền sư nổi tiếng, đang thuyết Pháp trước rất đông người, lại bị một võ sĩ Samurai vô duyên vô cớ chửi bới, lăng mạ, nhưng “Thiền sư vẫn bình thản, không đáp trả”. Cái tâm bất động ấy, tu được không hề dễ, không hề dễ một chút nào, không phải người tu hành nào cũng có thể đạt được đến mức ấy.
Tuy nhiên, mâu thuẫn lại được đẩy lên cao hơn khi võ sĩ Samurai kia “tức giận đến cực độ” và “nhổ thẳng vào mặt” Thiền sư trước mặt cả đám đông đang nghe ngài thuyết Pháp. Có lẽ cả đám đông đều đang nín thở trước tình huống bất ngờ và vô cùng căng thẳng này.
Nhưng Bankei đã khiến cả đám đông “sững sờ” bởi cách ứng xử của ngài. Những cử chỉ khoan thai, từ tốn và thái độ rất khiêm cung “lặng lẽ lấy tay áo lau mặt”, “cúi đầu thật sâu” của ngài, đặc biệt là câu nói: “Cám ơn ông! Vì nhờ ông mà tôi thấy rõ tâm mình hôm nay vẫn không khởi sân. Còn ông… tôi e rằng đã để lỡ một cơ hội được học điều gì đó rồi” đã thể hiện tầm vóc của một bậc tu hành đắc Đạo, vừa từ bi khoan dung với chúng sinh vừa thấu triệt lí của Phật Pháp: người tu Phật chân chính lấy khổ làm vui, coi nghịch cảnh là cơ hội để buông bỏ những sân hận của kẻ phàm trần và đề cao tâm tính, tu xuất tâm từ bi…
Bankei đã thể hiện phẩm chất của một Thiền sư có trí huệ, tâm bất động như kim cương, từ bi và khoan dung. Chính những phẩm chất ấy của ông có sức mạnh thuyết phục lòng người, cảm hóa lòng người còn hơn cả những lời Thiền sư thuyết Pháp. Đám đông nghe thuyết Pháp hẳn sẽ suốt đời không thể quên câu chuyện về cách ứng xử của ngài. Họ sẽ hiểu sâu sắc hơn về đạo Phật, hiểu sâu sắc hơn về những người tu Phật chân chính. Đặc biệt, người võ sĩ Samurai kiêu ngạo vốn “không ưa các sư thầy” và đã làm nhục Bankei đến mức tột cùng như thế, cuối cùng đã hoàn toàn bị chinh phục trước nhân cách của Thiền sư: “Võ sĩ trẻ kia đỏ mặt xấu hổ, quỳ xuống xin sám hối, và sau này trở thành một trong những người theo học thiền với Bankei.”
- Chú thích: *Thời Edo (江戸時代 – Edo jidai) là một giai đoạn lịch sử của Nhật Bản kéo dài từ năm 1603 đến 1868, do Mạc phủ Tokugawa cai trị. Đây là một thời kỳ rất quan trọng trong lịch sử Nhật. Thời Edo là thời kỳ hòa bình dài nhất trong lịch sử Nhật Bản cổ (hơn 250 năm không có chiến tranh lớn). Văn hóa truyền thống Nhật phát triển mạnh: trà đạo, thơ haiku, kịch Noh, Ukiyo-e (tranh mộc bản)… Thiền học và tư tưởng Phật giáo Thiền tông được các thiền sư như Bankei truyền bá sâu rộng.
Tác giả: Hàn Mai
